​

Koelprestaties van stadsbomen meten in software en 'orgware'

Bomen worden gezien als de airco's van onze steden, maar precieze gegevens over hoeveel ze koelen – en met name over hun levenscyclus heen – ontbreken. In het driejarige Topsectoren-onderzoeksproject i-Tree 2.0-NL ontwikkelt een consortium van 30 betrokken partners - waaronder VHG Platform Boomspecialisten - nauwkeurige meetgegevens voor Nederlandse stadsbomen. Deze meetgegevens worden vertaald naar databases, toepassings-software en 'orgware'. "Een van de belangrijkste baten van bomen voor de stad wordt hiermee wetenschappelijk gestaafd en geïntegreerd in de plannings- en ontwerppraktijk", aldus projectleider René van der Velde.

Steden moeten zich aanpassen om het hoofd te bieden aan gevolgen van klimaatverandering, zoals hogere temperaturen en perioden van hittestress. Groene ruimte, en in het bijzonder bomen, zijn een van de meest effectieve manieren om daaraan bij te dragen: bomen zijn namelijk in staat om extremen in de stedelijke hittecycli te verminderen. Daarnaast biedt het zogeheten 'urban forest' (het gehele mozaïek van bomen in de stedelijke openbare ruimte) baten voor uitdagingen als wateroverlast, luchtkwaliteit, biodiversiteit en het welzijn van bewoners. Dat bomen overal in de stad kunnen staan, maakt dat ze ook een centrale rol kunnen spelen in de weerbaarheid van steden voor klimaatveranderingen.

i-Tree 2.0-NL project
Groenbeheerders, beleidsmakers en ontwerpers hebben nauwkeurige gegevens en instrumenten nodig om de voordelen van stadsbomen in relatie tot warmtecycli en stedelijke microklimaten te kunnen monitoren en modelleren. Dit geldt voor zowel de basisprestaties van verschillende soorten bomen, als voor de prestaties gedurende de levensduur van de boom. Een centraal concept in het begrijpen van deze prestaties is de architectuur van een boom, een kennisdomein in het Urban Forestry research fellowship aan de faculteit Bouwkunde (TU Delft).

Fysieke kenmerken van een boom zoals kroonmorfologie, houtanatomie en bladkenmerken bepalen hoe en in welke mate een boom zijn omgeving afkoelt, en hoe dit het thermisch comfort bevordert. Deze gegevens kunnen worden aangevuld met meetgegevens over de transpiratiesnelheid van verschillende boomsoorten, die de koelcapaciteit van een boom door verdampingskoeling nog vergroten. Als deze prestaties vervolgens worden berekend over de groeifasen van de boom, kunnen we voor het eerst een volledig beeld krijgen van de thermische voordelen van het 'urban forest'.

Het i-Tree 2.0-NL project gaat nauwkeurige meetgegevens ontwikkelen over de optimale koelprestaties van honderden soorten bomen die in Nederlandse steden groeien en daarbij schattingen maken van prestaties van bomen gedurende hun gehele levenscyclus. De gegevens zullen worden geïntegreerd in een bestaand instrumentarium: i-Tree. Dit project beoogt i-Tree daarmee geschikt te maken voor uitspraken over de bijdrage van stadsbomen aan het verminderen van hitte in Nederlandse steden.

Orgware
De ontwikkeling van data en integratie in de i-Treetool zorgt ervoor dat planologen, ontwerpers en groenprofessionals straks beter in staat zijn om stedelijk groen effectiever te in te richten voor klimaatadaptatie. Maar het succes van de uitgebreide tool berust niet alleen op de data, het moet ook bruikbaar en toepasbaar zijn. Het project ontwikkelt i-Tree verder zodat planners, ontwerpers en groenprofessionals de mogelijkheden van stadsbomen beter kunnen benutten. Middels ontwerpsimulaties en co-design sessies met stakeholders worden nieuwe toepassingen van i-Tree ontwikkeld. Het uiteindelijke doel van dit project is om klimaatadaptief en duurzaam stadsgroen te ontwikkelen voor toekomst- en klimaatbestendige stedelijke gemeenschappen.