​De Raad van State heeft een belangrijke pijler van het CO2-beleid van de overheid onderuitgehaald. Het college oordeelde dat de stikstof die bij de bouw van projecten vrijkomt niet buiten beschouwing kan worden gelaten. Daarmee komt er een eind aan de bouwvrijstelling, die na een eerdere stikstofuitspraak in 2019 van de rechter in het leven werd geroepen. Koninklijke VHG roept het kabinet op snel handvatten te geven, om te voorkomen dat allerlei initiatieven stilvallen en vergunningverlening enorm vertraagd wordt. Stilvallen heeft niet alleen grote economische gevolgen, maar ook gevolgen voor het vergroenen en verduurzamen van onze leefomgeving. 

VHG benadrukt dat de natuurinclusieve oplossingen die in de concepten De Levende Tuin, Het Levende Gebouw en de Levende Openbare Ruimte zijn geïntroduceerd, uitgangspunt horen te zijn bij gebiedsontwikkeling. Zorg dat vergroening beter verankerd wordt in bestemmingsplannen, bouwvoorschriften en bij gunning, vanuit een duidelijke nationale regie. 

Natuur centraal

Volgens VHG is een werkende kortetermijnaanpak nodig. Voor de (middel)lange termijn is het nodig - zoals ook het rapport Remkes beschrijft - om de natuur zelf centraal te zetten, in plaats van de 'heilig' verklaarde stikstofdepositie. De huidige hyperfocus op stikstof doet het natuurvraagstuk tekort.
Groen draagt bij aan een beter leefklimaat (water, temperatuur en luchtkwaliteit), de biodiversiteit, de circulaire economie en de gezondheid van mensen. Groen is in staat om stikstof op te nemen en te binden. Helaas worden kansen gemist door vrijblijvendheid en keuzes tijdens het realisatieproces waardoor groen resultaat uitblijft. De vergroening zou beter verankerd moeten worden in bestemmingsplannen, bouwvoorschriften en bij gunning. Ook zou er nationale regie op vergroening moeten komen, vanuit het perspectief van klimaat, biodiversiteit en gezondheid.

Wat hield de bouwvrijstelling in?

De vrijstelling was een soort juridisch geitenpaadje om de impasse te beëindigen die door het vonnis van drie jaar geleden was ontstaan. De bouw kwam toen vrijwel stil te liggen, omdat er geen extra stikstof mocht neerkomen in Natura 2000-gebieden, die door Europese regels worden beschermd.
Om de sector weer op gang te brengen, voerde het kabinet in juli 2021 de bouwvrijstelling in. Daarmee was het niet langer nodig om te onderzoeken hoeveel stikstofneerslag werd veroorzaakt door de bouw of sloop van een project. Bij het verlenen van de vergunning speelde dat geen rol meer, omdat die stikstofuitstoot tijdelijk is, zo werd geredeneerd. Alleen de permanente stikstofneerslag na ingebruikname telde mee, zoals verkeer dat over een weg rijdt of de schadelijke uitstoot van koeien in een stal of een nieuwe fabriek. (NOS)

Impact van deze uitspraak

Alle bouwprojecten waarin inzet van bouwmaterieel nodig is, hebben te maken met stikstofdeposities in de aanlegfase. Dat geldt ook voor duurzaamheidsprojecten, die als doel hebben te komen tot structureel natuurherstel. Hoewel de bouwvrijstelling van tafel is, betekent dat niet dat er nu algehele bouwstop geldt, aldus de Raad van State. Net als in de situatie vóórdat de bouwvrijstelling werd ingevoerd, blijft het mogelijk om per project onderzoek te doen naar de mogelijke gevolgen van de uitstoot van stikstof. Dit zal naar verwachting grote gevolgen hebben voor bouwprojecten op het gebied van meerkosten en vertraging op de vergunningen. Vandaag, donderdag 3 november, is er in de Tweede Kamer een stikstofdebat. Dit zal ongetwijfeld gedomineerd worden door deze uitspraak van de Raad van State.